Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті «Дінтану секторының» жетекшісі,  дінтанушы Бахтияр Қаржаубайұлы Алпысбаев

Бүгінгі таңда діни мәселе қоғамдағы өзекті сұрақтардың бірі. Біздің қоғамды діни радикализм мен экстремизм проблемасы біршама алаңдатып отыр. Бұл бағытта мемлекет нақты шараларды қолға алуда. Қазір Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің бастамасымен әзірленіп жатқан «Қазақстан Республикасының діни қызмет және діни бірлестіктер туралы кейбір заңнамаларына толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы» заң жобасы қоғамда қызу талқыланып жатқаны баршамызға мәлім. Аталған заңда шетелде діни білім алғысы келетіндер үшін аздаған шектеу енгізілмек. Нақты айтқанда, шетелде діни білім аламын деушілер заң қабылданғаннан кейін жоғары діни білімді өз елімізде алып, жоғарыдан кейінгі білімді ғана шетелде ала алатын болады.

Əр басылымның, әр журналистің өзіндік басты ұстанымы болады. Біздің ұстанымымыз – оқырманға танымдық дүниелер ұсыну. Бұл жолы абайтанушы, филология ғылымдарының докторы, ҚР мемлекеттік сыйлығының және «Түркі әлеміне қызмет» халықаралық сыйлығының иегері, Оңтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы, «Абайтану» ғылыми-зерттеу орталығының директоры және Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Мекемтас Мырзахметовке ат басын бұрдық. Білімі телегей теңіз, көргені көп шежіре адаммен қашанда түрлі тақырыптағы түйдек-түйдек әңгіменің тиегі ағытылады ғой. Сенің білгің келеді. Сұрай бересің. Алып-ұшып тұрсың. Ал ұлттың ұстынына айналған ғалым әр сауалымызға сабырмен тоқталып, тиянақты жауап беруден таймайды. Қарапайым. Көз алдымызда әдемі қартайып бара жатқан АДАМНЫҢ бейнесі өзі айтқан тұщымды әңгімемен тұлғалана түседі.

Сұхбат иесі бір сөзінде: «Бүгінгі күнде кез келгенді «абыз» деп жүрміз. Бұл дұрыс емес. «Абыз» сөзін абайлап қолданайық! Елдің идеологиясына оң ықпал етіп, бүкіл елді артынан ергізе алған кісілер ғана абыз бола алады» деп еді. Бірақ біз сол абыз Мекемтас Мырзахметов десек, асырып айтқанымыз болмас еді деп отырмыз.

Діннің нәзік тұстары болады. Мәселен, ислам шариғатына сәйкес, әйел баласына орамал тағу – парыз. Біздің мемлекетіміз – зайырлы ұстанымда. Жалпы орта білім беру мекемелері оқушыларының құзырлы министрлік белгілеп берген өз киім үлгісі бар. Яғни, мектептегі сабақ уақытында орамал тағуға тыйым салынған. Не істеу қажет? Осы мәселе қазіргі таңда еліміздің әр өңірінде ушығып тұр. Түрлі жағдайлар орын алып үлгерді. Қандай жолы немесе шешімі бар? Белгілі теолог, дінтанушы Досай Кенжетаймен осындай сауалдар төңірегінде әңгімелескен едік.

Бисмиллаһи-р-рахманир-рахим  Қайыр-рақымы мол Алланың атымен бастаймын!

Қанша мақтау бір Құдай табарак уа тағалаға лайық. Ол лайықтығында ешбір зат, мақлұқта теңдесі жоқ. Бұл — үстіміздегі шет-шегі жоқ көк, күндіз болса, дүниені жарық еткен күн, кеш болса, күлімсіреп тұрған ай, жұлдыздарменен, бұл — дүниені айналып жатқан шеті жоқ мұхит, теңіздері һәм таулардан таза жауһардай жылтырап аққан өзендері, ішінде неше алуан мақұлықтар, балықтарыменен, астымызды біздің дүниеміз атанған жер — қазып қарасақ, астында алтын, күміс, мыс, бақыр теміріменен және үстінен қарасаң, алыстан тұманданып көрінген, ішіне кірсең жапырақтары жайқалып, дүниеге хош иістер жайған биік орман ағаштар, алуан-алуан шешектеріменен желкілдеп шыққан неше - неше түрлі көк шөптер, гүл-жапырақтары һәм неше алуан дәмді дәру не тамақ болатын тұқымдарыменен, мәселен, бидай, тары, алма, жүзім, рәуішті, қырда, орманда, теңізде неше-неше түрлі жаратылған алуан-алуан мақұлықтар — өрмелеген тышқаннан бастап, таудай биік пілдерге шейін, кішкентай ғана құрт шабақтан бастап, ұзын бойы он саржан, ауырлығы жеті-сегіз мың пұттаған балықтарға шейін, кішкентай ғана шымшықтан, сайрап тұрған сандуғаштардан бастап, қой мен бұзауларды алып ұшуға жарайтын бүркіттерімен соншама зат, мақұлықтың бәрін де Құдай берген ақыл-хайламен жинап алып, өз пайдасына жаратып, неше түрлі һәм неше жүз, һәм мың түрлі патшалы, патшасыз жұрт болып тұрған адамзаттар — мұның бәрі де жалғыз теңдесі жоқ ұқсасы жоқ бір Құдайдың барлығына, бірлігіне кәміл жаратушы халық—қадір екендігіне дәлел болса керек. Оның үшін мұншама ғажайып ойлап, ақыл жетпейтін естір һәм зат мақлұқаттар бір Құдайдың «бол» деген жалғыз бұйрығымен болғандүр.

Мұхан Исахан, Дінтанушы PhD доктор

Ақпан төңкерісінен кейін Қазақ жерінде большевиктердің басты қарсыласы болған Алаш партиясының өкілдері мемлекет құруда Ресейге автономия бола отырып, Ш.Монтескье негізін салған тепе-теңді тежемелі жүйеге негізделген заң шығарушы, атқарушы, сот жүйесі қамтылған жоғары саяси ұйым құруды көздеді. Ал, дін мәселесінде преференциялық зайырлылық үлгісін жақтады.

ТарМПИ «Дінтану» секторының жетекшісі Бахтияр Алпысбаев

http://abai.kz/post/61387

http://ult.kz/post/ulttyk-sanany-kalay-kalyptastyramyz

Қазақ халқының ұлттық құндылықтарын жоюға бағытталған астарлы саясатқа жем болмай, ұлттық-рухани дүниесiн қалыптастыруға көмектесетін ұлттық идеологияны жаңғырту қажеттілігі туып отыр. Ендігі мәселе жастарды тәрбиелеу барысында ұлттық және мемлекетшіл сананың іргетасын қалай қалаймыз?

Біздің қоғамда әсіресе жастар ақша тапсам болды бақытқа жетем деген түсінік қалыптасып кетті. Егер адал жолмен баюға мүмкіндігі болмаса, қара жолмен де ақша табуға мәжбүр болады. Ал ондай жолда жүрген жастар әрине азғындалып, ұсақталып және болашақ өмірі бұлыңғыр болатыны күмәнсіз. Алаш зиялысы Ахмет Байтұрсынұлы: