ХХ ғасыр басында қазақ даласында патшалық Ресейдің отарлық саясатына байланысты дін мәселесі ушыға түсті. Көшпелі елдің жауынгерлік рухын басып-жаншып, өзіне бағындыру үшін отаршыл билік дінді пайдаланғаны белгілі. Қазақтың дәстүр-салты мен өміріне үлкен өзгерістер алып келген діни саясаттың астарын жақсы түсінген Алаш қайраткерлері бұл үрдіске белсене қарсы тұрды.

ҚР Қоғамдық даму министрлігі қоғамдық келісім комитетінің ғылыми-зерттеу және талдау орталығының директоры Айнұр Әбдірәсілқызы.

Орталық директоры теріс ағымда жүрген азаматтарға мемлекет тарапынан неліктен көмек көрсетілетінін түсіндірді.

"Біріншіден, дәстүрлі емес исламды ұстанушыларға, олардың отбасына мемлекет тарапынан мақсатты түрде көмек көрсетіледі деген ұғым тумауы тиіс. Мұндай мақсатты әрекет жоқ, болуы мүмкін де емес. Мәселе мынада: дәстүрлі емес немесе радикалды ағым идеологиясына елітіп жүрген тұлғалармен тұрақты түрде оңалту жұмыстары жүргізіледі. Өйткені мұндай ағымдардың мемлекет және қоғам үшін, оның ішінде діндар азаматтардың өздері үшін залал-зардабы шаш-етектен. Мемлекет үшін әрбір азаматтың орны бөлек, өйткені ата заңымызда айтылғандай, мемлекеттің ең басты байлығы — адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.

Салафизм ағымының доктриналық идеологиясын XIII ғасырда Ибн Таймия қалады. Ибн Таймияның доктриналық пікірінің Әһлі суннә уәл жәмаға ғалымдарының көзқарасымен келіспейтін тұстары көп болды. Сол себепті, Ибн Таймияға өз уақытында Әһлі суннә уәл жәмаға ғалымдары ескерту беріп, кейбір көзқарасын теріске шығарды. Ибн Таймияның доктриналық ілімін XVIII ғасырда Сауд Арабиясында өмір сүрген Мұхаммед Абдулуаһһаб насихаттап, ары қарай дамытты. Тарихқа үңілер болсақ, уаһабшылдық идеология негізінен XX ғасырдың басында I дүниежүзілік соғыстан кейін өз тәуелсіздігін алды. Алайда, уаһабшылдық идеология көп мұсылман елдерінен қолдау таппағандықтан, олар өздерін жағымды көрсету мақсатында, біз «салафиміз» (бұрынғылардың жолын ұстанамыз) деген ұранымен бүгінде «салафизм» атымен танылып үлгерді.

Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті «Дінтану секторының» жетекшісі,  дінтанушы Бахтияр Қаржаубайұлы Алпысбаев

Бүгінгі таңда діни мәселе қоғамдағы өзекті сұрақтардың бірі. Біздің қоғамды діни радикализм мен экстремизм проблемасы біршама алаңдатып отыр. Бұл бағытта мемлекет нақты шараларды қолға алуда. Қазір Дін істері және азаматтық қоғам министрлігінің бастамасымен әзірленіп жатқан «Қазақстан Республикасының діни қызмет және діни бірлестіктер туралы кейбір заңнамаларына толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы» заң жобасы қоғамда қызу талқыланып жатқаны баршамызға мәлім. Аталған заңда шетелде діни білім алғысы келетіндер үшін аздаған шектеу енгізілмек. Нақты айтқанда, шетелде діни білім аламын деушілер заң қабылданғаннан кейін жоғары діни білімді өз елімізде алып, жоғарыдан кейінгі білімді ғана шетелде ала алатын болады.

Əр басылымның, әр журналистің өзіндік басты ұстанымы болады. Біздің ұстанымымыз – оқырманға танымдық дүниелер ұсыну. Бұл жолы абайтанушы, филология ғылымдарының докторы, ҚР мемлекеттік сыйлығының және «Түркі әлеміне қызмет» халықаралық сыйлығының иегері, Оңтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы, «Абайтану» ғылыми-зерттеу орталығының директоры және Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Мекемтас Мырзахметовке ат басын бұрдық. Білімі телегей теңіз, көргені көп шежіре адаммен қашанда түрлі тақырыптағы түйдек-түйдек әңгіменің тиегі ағытылады ғой. Сенің білгің келеді. Сұрай бересің. Алып-ұшып тұрсың. Ал ұлттың ұстынына айналған ғалым әр сауалымызға сабырмен тоқталып, тиянақты жауап беруден таймайды. Қарапайым. Көз алдымызда әдемі қартайып бара жатқан АДАМНЫҢ бейнесі өзі айтқан тұщымды әңгімемен тұлғалана түседі.

Сұхбат иесі бір сөзінде: «Бүгінгі күнде кез келгенді «абыз» деп жүрміз. Бұл дұрыс емес. «Абыз» сөзін абайлап қолданайық! Елдің идеологиясына оң ықпал етіп, бүкіл елді артынан ергізе алған кісілер ғана абыз бола алады» деп еді. Бірақ біз сол абыз Мекемтас Мырзахметов десек, асырып айтқанымыз болмас еді деп отырмыз.

Діннің нәзік тұстары болады. Мәселен, ислам шариғатына сәйкес, әйел баласына орамал тағу – парыз. Біздің мемлекетіміз – зайырлы ұстанымда. Жалпы орта білім беру мекемелері оқушыларының құзырлы министрлік белгілеп берген өз киім үлгісі бар. Яғни, мектептегі сабақ уақытында орамал тағуға тыйым салынған. Не істеу қажет? Осы мәселе қазіргі таңда еліміздің әр өңірінде ушығып тұр. Түрлі жағдайлар орын алып үлгерді. Қандай жолы немесе шешімі бар? Белгілі теолог, дінтанушы Досай Кенжетаймен осындай сауалдар төңірегінде әңгімелескен едік.